Tâm trạng, cảm xúc phụ nữ thay đổi như thế nào khi mang thai lần đầu?

Tư vấn chuyên môn bài viết

BS. CKI. Tô Văn Vinh

Chuyên khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Từ Dũ

Đặt Lịch Hẹn Xem hồ sơ

Trong suốt quá trình mang thai, người mẹ thường sẽ trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Các mẹ cần kiểm soát tâm lý của mình thật tốt để vừa bảo vệ bản thân cũng như sức khỏe của thai nhi. Tại sao lại có sự thay đổi tâm lý của bà bầu và làm cách nào để kiểm soát được điều đó? Hãy cùng lắng nghe những chia sẻ sau đây để hiểu rõ hơn về cảm xúc mẹ bầu nhé.

Tại sao lại có sự biến đổi về tâm lý của bà bầu?

Ở phụ nữ mang thai, tâm lý của họ rất dễ biến đổi. Các mẹ bầu sẽ thường cảm thấy khó chịu trong người, mệt mỏi, stress, cáu gắt, lo âu, dễ quên, thèm ăn, buồn nôn,…

Tâm lý người phụ nữ khi mang thai như vậy là do có sự thay đổi các hormone và nội tiết tố gây ảnh hưởng thần kinh, cụ thể như sau:

• Ở phụ nữ có thai, tuyến yên to lên khoảng 35% so với bình thường. Prolactin – một hormone được tiết ra từ thùy trước tuyến yên và đóng vai trò quan trọng liên quan đến sự sản xuất sữa tăng lên gấp 10 lần so với trước khi có thai trong khi các hormon khác của tuyến yên ít thay đổi.
• Tuyến giáp to lên do mạch máu tăng sinh và tuyến tăng sản sinh ra nhiều hormone làm cho chuyển hóa cơ bản tăng.
• Cơ thể của phụ nữ mang thai có thêm hai tuyến nội tiết mới là hoàng thể thai nghén và rau thai, dẫn đến sự thay đổi về 2 loại nội tiết- HCG (hormone sinh dục hướng rau thai) và các steroid:
  • • HCG (Human Chorionique Gonadotropin) là loại hormone xuất hiện rất sớm, thường chỉ sau 2 tuần thụ thai đã có thể phát hiện thông qua xét nghiệm nước tiểu hoặc huyết thanh. HCG giúp hoàng thể thai nghén trong 3 tháng đầu được duy trì & nuôi dưỡng bởi hoàng thể kinh nguyệt.
    • Các steroid, trong đó estrogen và progesterone là 2 hormone quan trọng với phụ nữ mang thai sẽ tăng dần và đạt mức cao nhất trong tháng cuối cùng của thai kỳ.

Chính vì những sự thay đổi về các hormone và nội tiết này mà cơ thể người mẹ cũng cần phải thay đổi theo để có thể đáp ứng cho những kích thích sinh lý trong quá trình thai nghén. Sự thay đổi này cũng phần nào ảnh hưởng đến hệ thần kinh, trong đó phải kể đến serotonin là chất tác động tâm trạng, cụ thể làm cho mẹ bầu có nhiều trạng thái tâm lý khác lạ như đã kể.

>>> Xem thêm: 6 trạng thái tâm lý cảm xúc thường gặp của mẹ bầu tại FELISA

10 thay đổi tâm lý thường gặp của phụ nữ khi mang thai

Hạnh phúc và vui vẻ

Mẹ bầu không bị ốm nghén, được quan tâm và chăm sóc từ những người thân xung quanh nên cơ thể khỏe mạnh cùng với tâm lý thoải mái đón chờ em bé. Do vậy, mẹ bầu luôn cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi tâm lý của phụ nữ mang thai càng vui vẻ và hạnh phúc thì khả năng con sinh ra khỏe mạnh và thông minh càng cao. Vì vậy, duy trì trạng thái hạnh phúc trong suốt quá trình mang thai là rất quan trọng.

Một số cách duy trì trạng thái hạnh phúc của mẹ bầu:

• Sống lành mạnh, khoa học: Ăn uống đầy đủ, điều độ, bổ sung chất dinh dưỡng cần thiết; thường xuyên vận động, có thể tập yoga và thiền.
• Hạn chế nhất có thể việc giao tiếp với những người có suy nghĩ tiêu cực.
• Không làm việc quá sức gây căng thẳng đầu óc.
• Đọc sách dành cho mẹ bầu, viết nhật ký về quá trình mang thai hàng ngày.
• Đi spa, massage để giải tỏa căng thẳng, mệt mỏi.

Hồi hộp, chờ đợi, háo hức

Ở phụ nữ lần đầu mang thai, tất cả những biểu hiện đầu tiên của thai kỳ đều khiến mẹ cảm thấy hồi hộp, háo hức và mong chờ em bé ra đời. Tâm lý này thường sẽ không gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi.

Tuy nhiên mẹ bầu cần lưu ý tránh tâm lý quá hồi hộp khiến mẹ khó tập trung, dễ quên. Tâm lý háo hức khiến mẹ tò mò, suốt ruột sự phát triển của con mà đi siêu âm liên tục.

Hào hứng và phấn khích

Phụ nữ mang thai sẽ cảm thấy thoải mái, yên tâm hơn khi được chia sẻ bởi người chồng, cha mẹ, người thân và bạn bè xung quanh. Với bản năng làm mẹ, mẹ bầu sẽ cảm thấy hào hứng và phấn khích khi cân bằng được cảm xúc.

Cảm giác hào hứng, phấn khích là tâm lý phụ nữ mang thai lần đầu thường gặp. Trạng thái này không đáng lo ngại và khá phổ biến nhất là phụ nữ mang thai lần đầu. Tuy nhiên mẹ bầu cần lưu ý không để cảm giác này thái quá mà dẫn tới khó ngủ, mất ngủ.

Để cảm giác hào hứng và phấn khích không ảnh hưởng tới mẹ và bé thì mẹ nên đọc sách, nghe nhạc, đi dạo và tâm sự cùng chồng.

Bị nhạy cảm

Tâm lý người mang thai rất nhạy cảm từ những lời nói, hành động nhỏ từ những người xung quanh. Mẹ có thể khóc khi thấy hình ảnh siêu âm của em bé, khi bị tổn thương từ những câu nói hay đơn giản là xem một bộ phim có tình tiết buồn,…

Mẹ bầu khóc ít thường không ảnh hưởng xấu tới sự phát triển của thai nhi. Nhưng nếu mẹ bầu khóc nhiều, khóc liên tục trong thời gian mang thai thì có thể làm tăng nguy cơ sinh non và con sinh ra sẽ bị nhẹ cân.

Vì vậy mẹ bầu cần điều chỉnh tâm lý bằng cách suy nghĩ tích cực; chia sẻ, tâm sự với người thân nếu thấy hành động, lời nói làm bản thân buồn để có những lời khuyên và bản thân cảm thấy thoải mái hơn.

Rơi vào trạng thái lo lắng

Tâm lý người phụ nữ khi mang thai ba tháng đầu thường là lo lắng:

• Chế độ ăn uống không phù hợp, nghén nhiều dẫn tới không ăn uống được nhiều, không đủ chất dinh dưỡng cho sự phát triển của thai nhi.
• Căng thẳng, mệt mỏi gây ảnh hưởng tới thai nhi.
• Có thể bị sảy thai.
• Lo sợ khi đau đẻ.
• Sợ bị sinh non, em bé sinh ra bị khiếm khuyết.
• Đối với phụ nữ mang thai lần đầu: lo xa về việc làm sao để chăm con tốt, làm sao để con phát triển toàn diện về sức khỏe và trí tuệ,…
• Về việc chăm con, cho con bú, giảm cân sau sinh.

Tâm lý lo lắng ở phụ nữ mang thai trong giai đoạn này được biểu hiện như sau:

• Không kiểm soát được cảm giác lo lắng, hồi hộp..
• Cảm thấy khó chịu, dễ bị kích động. Cơn hoảng loạn có thể xuất hiện: cảm giác khó thở, bực tức, dễ nổi cáu,…
• Căng cơ.
• Khó tập trung, khó ngủ.

Để giảm tâm lý lo lắng trong 3 tháng đầu mang thai, mẹ bầu cần:

• Thư giãn, nghỉ ngơi và làm điều mình thích nhiều nhất có thể.
• Ăn uống lành mạnh, đủ chất dinh dưỡng để cả mẹ và bé cùng khỏe.
• Tập thể dục hay tập yoga nhẹ nhàng mỗi ngày như một lời nhắc nhở não giải phóng hormone giúp giảm cảm giác lo lắng hiệu quả.
• Dành thời gian trò chuyện với những người mà bạn cảm thấy tin tưởng để chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc của bản thân. Từ đó mẹ bầu sẽ cảm thấy được giải tỏa những muộn phiền, lo lắng đang gặp phải.

Căng thẳng

Mẹ bầu bị căng thẳng trong ba tháng đầu mang thai do ốm nghén, mệt mỏi, đau nhức cơ thể, thay đổi hormone, căng thẳng trong công việc và cuộc sống…

Biểu hiện tâm trạng phụ nữ khi mang thai ba tháng đầu khi bị căng thẳng:

• Lúc thèm ăn, lúc chán ăn.
• Lo lắng, tức giận, dễ bị kích động, dễ khóc,…
• Cảm thấy bất lực, bản thân vô dụng.
• Luôn trong tình trạng tâm lý chán nản, mệt mỏi.
• Đau đầu, khó tập trung, trí nhớ giảm sút.
• Khó ngủ, mất ngủ.

Phụ nữ có thai bị căng thẳng có thể khiến thai nhi bị thiếu oxy máu gây ảnh hưởng đến não bộ. Từ đó em bé sinh ra bị nhẹ cân, có nguy cơ bị chậm nói, tự kỷ, tăng động, giảm khả năng học tập,… Tâm lý của mẹ bầu bị căng thẳng kéo dài làm tăng huyết áp, tăng nhịp tim, rối loạn tiêu hóa, giảm thị lực, tăng nguy cơ sinh non, sảy thai, tiền sản giật,… Nhận biết sớm dấu hiệu bà bầu bị stress giúp bản thân và gia đình mẹ bầu có những biện pháp giúp mẹ giải tỏa tâm lý, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của cả hai mẹ con.

Một số biện pháp giúp giảm căng thẳng cho mẹ bầu:

• Nghe nhạc: Các nghiên cứu khoa học cho biết nghe nhạc giúp giảm hormone gây căng thẳng, tâm trí được thư giãn, hạn chế tăng nhịp tim, hạ huyết áp,… Đặc biệt nghe nhạc không lời, nhạc giao hưởng hay nhạc nhẹ nhàng, chậm rãi không chỉ giúp mẹ giảm căng thẳng mà còn giúp em bé phát triển tốt hơn.
• Tập yoga, tập thể dục nhẹ nhàng sẽ tạo hormone Endorphin – một chất dẫn truyền thần kinh trong não được giải phóng sau khi luyện tập thể thao giúp cơ thể có cảm giác thoải mái, tạo cảm xúc tích cực, cải thiện tâm trạng. Từ đó chống trầm cảm, giảm đau, giảm căng thẳng cho mẹ bầu.
• Dành thời gian nghỉ ngơi: ngủ đủ giấc giúp mẹ bầu thư giãn đầu óc và tinh thần hoàn toàn, có sức khỏe.

Khó tính, dễ tức giận

Mẹ bầu trở nên khó tính do ốm nghén, cơ thể mệt mỏi, khó chịu,… Tâm lý người mang thai lúc này thể hiện ở cảm xúc mạnh dù việc đó rất nhỏ. Họ sẽ hay bốc hỏa và nổi cáu trong mọi trường hợp, thường xuyên bực bội, khó chịu, gắt gỏng,…

Khó tính là biểu hiện đầu tiên của tâm lý căng thẳng cần được khắc phục sớm tránh gây trầm cảm ở phụ nữ mang thai. Vì vậy, trong ba tháng đầu thai kỳ cần giúp mẹ bầu “mát tính” hơn bằng cách: bạn bè, người thân, đặc biệt là chồng cần trò chuyện và chia sẻ suy nghĩ với mẹ nhiều hơn, dành thời gian nhiều thời gian cho bản thân nghỉ ngơi, thư giãn; chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và hợp lý; tập thể dục nhẹ nhàng, đúng cách, đều đặn; đi du lịch để thay đổi không khí,…

Hay cáu gắt, khó ở

Cảm thấy mệt mỏi do ốm nghén, có cảm giác yếu đuối và bất lực,… chính là nguyên nhân khiến mẹ bầu hay cáu gắt hơn. Trong thai kỳ, tâm lý của bà bầu thường xuyên cáu gắt có thể dẫn tới thiếu oxy ở các mô; tim của mẹ bầu đập nhanh hơn; hơi thở ngắn hơn bình thường; rối loạn nhu động ruột; tử cung co thắt, nguy cơ khó sinh,… Bé sinh ra bị nhẹ cân, hay quấy khóc, dễ bị tăng động, rối loạn hành vi, chậm nói, gây khó khăn trong học tập,…

Trong ba tháng đầu, để giảm cáu gắt mẹ có thể khóc để giải tỏa tâm lý, tâm sự để chia sẻ với người thân, bạn bè nhất là chồng. Bên cạnh đó mẹ cần dành thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn, giải trí như đọc sách, nghe nhạc nhẹ nhàng, xem phim hài, đi dạo,… hay có thể tham gia khóa học dành cho các mẹ bầu.

Bị trầm cảm

Một số yếu tố có thể khiến mẹ bầu bị trầm cảm khi mang thai: do mang thai ngoài ý muốn, áp lực về tài chính, áp lực công việc và xã hội, thiếu sự quan tâm của người thân, hormone thay đổi, rối loạn tuyến giáp,…

Khi bị trầm cảm, mẹ bầu sẽ có biểu hiện sau:

• Luôn trong trạng thái không thoải mái, không hứng thú với bất cứ thứ gì.
• Luôn cảm thấy buồn bã, chán nản, dễ khóc.
• Chậm chạp, dễ kích động, dễ cáu giận vô cớ hơn trước khi mang thai.
• Khó ngủ hay thậm chí mất ngủ trong thời gian dài.
• Nhịp tim tăng cao, thỉnh thoảng có thể bị choáng ngất.
• Không khám thai định kỳ, không nghe lời bác sĩ hướng dẫn.
• Thích dùng chất kích thích như thuốc lá, bia, rượu,…
• Có thể nghĩ tới cái chết.

Phụ nữ mang thai ba tháng đầu bị trầm cảm sẽ có nguy cơ cao bị sảy thai, tăng nguy cơ sinh non, thai phát triển kém, còi cọc, nhẹ cân, tiểu đường thai kỳ,… Nếu tâm lý người mang thai rơi vào trạng thái trầm cảm nặng thì con sinh ra có thể bị chậm phát triển, rối loạn hành vi, chậm ngôn ngữ và có thể bị tự kỷ.

Vì vậy, khi thấy mình có dấu hiệu của bị trầm cảm thì mẹ bầu nên đi khám bác sĩ ngay để tránh bệnh diễn biến nặng hơn gây hậu quả khôn lường. Để vượt qua trầm cảm mẹ bầu cần:

• Sử dụng thuốc đúng cách theo đúng hướng dẫn của bác sĩ.
• Vì trầm cảm là rối loạn tâm lý nên mẹ cần tham khảo tư vấn của bác sĩ tâm lý.
• Trò chuyện và chia sẻ với bạn bè, người thân nhiều hơn. Đặc biệt người chồng cần quan tâm, lắng nghe, chia sẻ và động viên vợ mỗi ngày để họ không có cảm giác bị bỏ rơi. Từ đó, chứng trầm cảm của mẹ bầu sẽ mất dần.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, tránh suy nghĩ tiêu cực.
• Tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày để cơ thể được vận động, giúp tinh thần sảng khoái.

Tự cô lập bản thân

Tự cô lập bản thân là trạng thái tâm lý gặp phải không ít ở nhiều phụ nữ mang thai. Mẹ bầu thường che giấu cảm xúc của bản thân, không muốn trò chuyện và gặp gỡ bạn bè.

Trạng thái tâm lý này sẽ ảnh hưởng không tốt tới cả mẹ và bé. Để giảm bớt tình trạng tự cô lập ở mẹ bầu cần sống tích cực, giữ tinh thần thoải mái nhất có thể nhé.

Tâm lý của bà bầu theo từng giai đoạn

Mỗi giai đoạn, tâm lý phụ nữ mang thai sẽ có những thay đổi rõ rệt. Tâm lý dễ thấy nhất là sự nhạy cảm và lo lắng suy nghĩ nhiều. Sự thôi thúc của bản năng làm mẹ sẽ khiến cho các mẹ luôn mong muốn cảm nhận, tìm hiểu và kết nối với em bé của mình. Cụ thể tâm lý của các mẹ bầu trong mỗi chu kỳ 3 tháng.

Trong 3 tháng đầu thai kỳ

Đặc biệt trong tháng đầu phát hiện có em bé, các mẹ sẽ có tâm lý vui mừng, hồi hộp xen lẫn lo lắng, nghi ngờ và những cảm xúc lẫn lộn này sẽ biến đổi liên tục trong ít nhất 2 tuần từ khi biết mình có tin vui.

Tùy thuộc thể trạng các mẹ, 3 tháng đầu thai kỳ thường là 3 tháng ốm nghén khá nhiều, dẫn tới việc mệt mỏi, từ đó tâm trạng dễ cáu kỉnh, bực bội hơn. Trong suốt 3 tháng đầu, nội tiết tố thay đổi nhiều, các mẹ bầu cũng sẽ nhạy cảm và xúc động, dễ khóc hơn khi chưa có em bé.

Một số suy nghĩ tiêu cực có thể xuất hiện như: lo lắng về sự an toàn của em bé, tiếc nuối về kế hoạch công việc đang phát triển hay trở nên ghen tuông nhiều hơn.

Trong 3 tháng giữa thai kỳ

Em bé ngày càng lớn, hormone Oxytocin- loại hormone tăng tình cảm giữa mẹ và bé cũng tăng theo. Khoảng thời gian này mẹ bầu sẽ có những thay đổi về tâm lý, trong đó là tình mẫu tử gia tăng, bên cạnh là tình cảm với người thân cũng dần ổn định, ít nhạy cảm, xúc động.

Trong 3 tháng cuối thai kỳ

Giai đoạn cuối thai kỳ, khi thai phát triển ngày càng lớn, cơ thể người mẹ sẽ trở nên nặng nề, dẫn đến tâm lý ngại ngùng về nhan sắc và vóc dáng. Đồng thời tâm lý lo lắng về ngày sinh sắp tới cũng bắt đầu xuất hiện bên cạnh sự háo hức chờ đón em bé.

Chuyển dạ và sinh con

Khi đến khoảnh khắc chuyển dạ để chuẩn bị gặp gỡ em bé, các mẹ bầu vẫn gặp các trạng thái tâm lý như:

• Sợ hãi khi vỡ ối
• Đau đẻ vượt ngưỡng chịu đựng
• Lo lắng về em bé trong bụng
• Sợ hãi việc không sinh thường được
• Sợ hãi việc đẻ mổ và các rủi ro…

Đây là những trạng thái tâm lý người mang thai rất dễ gặp phải từ khi mang thai đến khi chuyển dạ đối với bất cứ mẹ bầu nào chứ không chỉ là những mẹ mang thai lần đầu. Làm mẹ và trở thành một người mẹ là một thiên chức vô cùng thiêng liêng và cao cả. Mong rằng mỗi bà mẹ trên thế giới đều có thể khỏe mạnh và chuẩn bị tâm lý sẵn sàng để đón các thiên thần chào đời.

>>> Xem thêm: Mang thai – Một góc nhìn tâm lý của Khoa Y Đại học Novi Sad, Serbia và Khoa Sản Phụ khoa, Trung tâm Lâm sàng Vojvodina, Novi Sad, Serbia

Tâm lý của mẹ có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Ngoài việc phát triển về cơ thể khỏe mạnh dựa vào chế độ ăn uống, sự phát triển và thay đổi tâm lý của mẹ trong khi mang thai cũng ảnh hưởng đến quá trình phát triển chức năng của em bé.

Cụ thể, nếu như tâm lý của mẹ thường rơi vào trạng thái lo lắng, nóng giận thì có thể ảnh hưởng tới hành vi, thái độ và một phần nhận thức của bé. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu mẹ có tâm lý không ổn định, thường khóc, lo lắng, giận dữ, bé dễ mắc phải các bệnh như phổ tự kỷ, tăng động giảm chú ý, khả năng tiếp thu kém, chậm nói,…

Những mẹ bầu có trạng thái tâm lý tốt cùng thái độ lạc quan trong suốt quá trình mang thai sẽ thuận lợi cho bé phát triển hơn, trẻ sinh ra khỏe mạnh và tiếp thu nhanh nhẹn các kiến thức từ đời sống.[4]

>> Xem ngay: Cách khắc phục trầm cảm sau sinh

Cách giúp mẹ bầu giải tỏa tâm lý

Đồng hành cùng mẹ bầu trong giai đoạn mang thai nhiều nhất chính là người chồng. Vì vậy, hơn ai hết, vai trò của người chồng trong suốt khoảng thời gian này cũng vô cùng quan trọng, Để chăm sóc và cải thiện tâm lý mẹ bầu trong thời gian mang thai, người chồng có thể chú ý và hỗ trợ mẹ bầu trong các việc:

• Giúp mẹ bầu kiểm soát tâm lý căng thẳng khi mang bầu càng sớm càng tốt. Các phương pháp có thể áp dụng là nghe nhạc, đọc những cuốn sách yêu thích, ngồi thiền hoặc đi massage,…

• Có thể tập một số bài tập yoga đơn giản, phù hợp với mẹ bầu để vừa rèn luyện thể chất nhẹ nhàng vừa để cho tâm lý người mang thai được thư giãn.
• Nên bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng thông qua chế độ ăn, thực phẩm bổ sung cho mẹ bầu. Hạn chế tối đa việc ăn các đồ cay nóng hoặc thức ăn nhanh được chế biến quá nhiều dầu mỡ.
• Dành thời gian để nghỉ ngơi trong ngày và ngủ đủ giấc, đảm bảo ít nhất là 8 tiếng mỗi ngày. Hạn chế làm những công việc chân tay, tránh việc quá nặng và quá sức khi mang bầu. Hãy đi ngủ trước 10 giờ tối để cơ thể được sạc năng lượng tốt nhất.
• Tham gia các lớp học về tiền và hậu sản để sẵn sàng chuẩn bị tâm lý để vượt cạn cũng như trang bị đủ kiến thức chăm sóc mẹ và bé sau sinh.
• Cuối cùng, mẹ bầu khi mang thai thường có tâm lý muốn được chồng quan tâm, chăm sóc nhiều hơn. Có chồng ở bên tâm sự, chia sẻ về những vấn đề trong cuộc sống thì các mẹ bầu có cảm giác an toàn hơn và bớt lo lắng.

Những thắc mắc khác về vấn đề thay đổi tâm lý của bà bầu

Bên cạnh những thông tin về tâm lý của bà bầu đã được kể trên, bạn cũng có thể tham khảo một vài thắc mắc phổ biến dưới đây.

Tóm lại, tâm lý của bà bầu rất dễ bị tác động và thay đổi, điều này sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ sau khi sinh ra. Do vậy, trong thời gian mang thai, việc chăm sóc và kiểm soát sức khỏe tinh thần là điều rất quan trọng đối với các mẹ bầu. Hy vọng những thông tin trong bài viết này đã giúp không chỉ mẹ bầu mà cả những ông chồng hiểu hơn về tâm lý phụ nữ khi mang thai.